گازەتىمىزدىڭ حابارى (تىلشىلەرىمىز گۇلناز، دۇڭ فايۇڭ، ارداق بەيىسقان ۇلى، ٴالينا ايدىن قىزى حابارلايدى). “ەكولوگيانى گۇلدەندىرۋ، مادەنيەت پەن ساياحاتتى دامىتۋ، باياشاتتى تۇرمىس” نەگىزگى تاقىرىبىنداعى قاندىعاتى موڭعۇل ۇلتى اۋىلىنىڭ 6 - كەزەكتى مادەنيەت،ساياحات قيمىلى كوركى كوز سۇرىندىرەتىن بەس ساۋساق كورىنىس رايونىندا باستالدى. التاي قالاسىنىڭ مادەنيەت پەن ساياحاتتى توعىسپالى دامىتۋداعى بەلگى سيپاتتى قيمىلى رەتىندە وسى كەزەكتى ساياحات قيمىلى نەشە مىڭ ساياحاتشى مەن مادەنيەت اۋەسكەرىن ٴبىر جەرگە باس قوسىپ، بەيزاتتىق مادەني مۇرالاردىڭ تارتىمدىلىعىن، ۇلتتىق سالت - سانانى سەزىنۋگە باۋرادى.
باستالۋ سالتى موڭعۇل ۇلتىنىڭ تامىلجىعان «سىزگە قۇرمەت» ٴان -بيىمەن شىمىلدىعىن اشتى. اۆتونوميالى رايون دارەجەلى بەيزاتتىق مادەني مۇرانىڭ جالعاستىرۋشىسى باتىبايىر. الزاننىڭ ورىنداعان “كۇركىرەمەسى” بۇكىل الاڭدى دۋمانعا بولەدى. ءداستۇرلى كيىم كيگەن موڭعۇل ۇلتى مەن قازاق ۇلتى ارتيستەرى «جاڭگىرگە ماداق»، «قۇداشا» ٴبيىن بيلەپ، كوپ ۇلت مادەنيەتىنىڭ جاراسىمدى بىرگە ٴومىر ٴسۇرۋىن ايگىلەدى. التاي زيالى جاستار ۇيىرمەسىندەگى قارتتار اسپاپتىق مۋزيكا سياقتى نومىرلەردى ورىندادى. قيمىل وتكىزىلگەن جەردە تاعى ارنايى ورنالاستىرىلعان بەيزاتتىق مادەني مۇرالارى قولونەر كورمە ورنىندا موڭعۇل ۇلتىنىڭ كەستەسى، سۇيەك ويماسى سياقتى ءداستۇرلى قولونەر بۇيىمى ساياحاتشىلاردى باۋراپ، “جۇڭگو حالىقتىق مادەنيەت - كوركەمونەر اۋىلىنىڭ” تەرەڭ ٴمانىن ايگىلەدى.
قيمىلدا التاي قالاسى قاندىعاتى موڭعۇل ۇلتى اۋىلدىق حالىق ۇكىمەتى ۇسىنىس ەتكەن 7 مادەنيەت اقىلشىسىنا ۇسىنىس ەتۋ كۋالىگىن بەرىپ، مادەنيەت - ساياحات كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىنا دەم بەردى. “قاندىعاتى موڭعۇل ۇلتى اۋىلىنىڭ مادەنيەت تامىرى تەرەڭ، بولاشاقتا جەرگىلىكتى ەرەكشەلىككە ۇشتاستىرا وتىرىپ حالىقتىق سالت - سانا مادەنيەتىن سەزىنۋ رايونىن تۇلعالاپ، ەرەكشە قولونەر ساياحات تاۋارلارىن اشىپ، ەكولوگيالىق مادەنيەت، ساياحات لەنياسىن جالپىلاستىرىپ، اۋىل -قىستاقتىڭ گۇلدەنۋى مەن ساياحات كاسىپ سالاسىنىڭ دارەجەسىن جوعارىلاتۋعا دەم بەرۋدى ٴۇمىت ەتەمىن”، ـ دەدى قاندىعاتى موڭعۇل ۇلتى اۋىلىنىڭ مادەنيەت اقىلشىسى، التاي تاۋى جۇڭگوشا ٴشوپ ٴدارى مۇراجايىنىڭ قۇرمەتتى باستىعى ۋاڭ رىن.
الدىڭعى بىرنەشە كەزەكتى ساياحات مەرەكەسىنىڭ جارقىن تۇيىندەرى رەتىندە وسى كەزەكتى حالىقتىق سالت - سانا دەنەتاربيە جارىسى جالعاستى ورلەۋگە كوتەرىلدى. بالۋان، ساداق اتۋ، تاس كوتەرۋ جارىسى سياقتى ءداستۇرلى جارىس ٴتۇرى ىركەس - تىركەس وتكىزىلىپ، قاتىناسۋشىلار كۇش - قۋات جانە شەبەرلىگى ارقىلى ساحارا رۋحىن ايگىلەدى. “ات بايگەسى” ٴتىپتى دە قىزىقتى تۇيىنگە اينالىپ، شاباندوزدار اتپەن قۇيعىتىپ قيمىل دۋمانىن اسىردى. بۇدان سىرت، ساياحاتشىلار تاعى موڭعۇل ۇلتىنىڭ ءداستۇرلى ساداق اتۋ ويىنىنا قاتىناسىپ، وزگەشە ءلاززات الدى.
گۋاڭدۇڭنان ٴوز موتوتسيكلىمەن ساياحاتتاپ كەلگەن ساياحاتشى نيڭ حۇڭشىڭ بىلاي دەدى: تۇڭعىش رەت ات بايگەسىن كوردىم، شاباندوزداردىڭ ٴبىر - بىرىنەن قالىسپاي قۇيعىتقانىن كورىپ ەرەكشە تەبىرەندىم. قايتىپ بارعاننان كەيىن التايدىڭ كوركەم كورىنىسىن ٴتىپتى دە كوپ دوستارىما تانىستىرامىن.
سالت - سانا كورمە ورنىندا مالشى مادەن داۋلەتقاننىڭ جايماسى الدىندا قاتارعا تۇرعان ادامدار ۇزىننان - ۇزاققا سوزىلىپ، ونىڭ قول ۇيتقان ايران، ىرىمشىك، قول پىسكەن سارى ماي سياقتى موڭعۇل ۇلتىنىڭ ەرەكشە ٴدامدى تاعامى قاجەتتى قامداي المادى. جەرگىلىكتى ورىنداعى 16 مالشىلار شاتتىعى ساياجايى بىرلەسىپ شىعارعان “ساحارا قوناعاسىسى” جەرگىلىكتى ورىنداعى ەگىنشى ـ مالشىلاردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋعا تۇرتكى بولدى. قاندىعاتى موڭعۇل ۇلتى اۋىلدىق پارتكومىنىڭ شۋجيى جياڭ يۋە بىلاي دەدى: قاندىعاتى اۋىلى وزگەشە تابيعي بايلىققا يە، عاسىرلىق بۇتحانا، بۇلاق سۋى، بايىرعى جارتاس سۋرەتى بار. ٴارجىلعى مادەنيەت، ساياحات قيمىلى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى ىلگەرىلەتەتىن، ەگىنشى ـ مالشىلاردى كاسىپتەندىرۋدى جەبەيتىن ماڭىزدى تۇعىرعا اينالدى. وسى رەتكى قيمىل ارقىلى ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋگە مۇمكىندىك جاساپ، ەگىنشى ـ مالشىلاردىڭ كىرىسىن ارتتىرىپ اۋقاتتانۋىنا جەتەكشىلىك ەتۋىن ٴۇمىت ەتەمىن. بۇكىل ەلدىڭ جەر - جەرىندەگى ساياحاتشىلاردىڭ ساياحاتتاپ كەلۋىن قۇشاق جايا قارسى الامىز.
سونىمەن بىرگە، مادەنيەت -ساياحات قيمىلىنىڭ ىقپال كۇشىن كەڭەيتۋ ٴۇشىن، ايماقتىق پارتكومنىڭ ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى جانە ينفورماتسيالاندىرۋ كەڭسەسى، التاي قالالىق پارتكومنىڭ ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى جانە ينفورماتسيالاندىرۋ كەڭسەسى قاندىعاتى موڭعۇل ۇلتى اۋىلدىق حالىق ۇكىمەتىمەن بىرگە التاي ايماعىنداعى 10 نان استام توراپ تانىمالىلارىن قيمىلعا بەلسەنە قاتىناسۋعا ۇسىنىس ەتىپ، توراپتىڭ زور اعىس مولشەرىنىڭ مادەنيەت، ساياحات قيمىلىن جەبەۋگە مۇمكىندىك جاسادى.
تاياۋ جىلداردان بەرى التاي قالاسى قاندىعاتى موڭعۇل ۇلتى اۋىلى جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋدى نەگىزگى جەلى ەتىپ، اۋىل - قىستاقتىڭ مادەنيەت بايلىعىن تولىق اشىپ، قار -مۇز سالتاناتى سياقتى مادەنيەت، ساياحات قيمىلىن ۇيىمداستىرىپ، ەستەتيكا ارقىلى ادام تاربيەلەپ، كوركەمونەر ارقىلى قىستاقتى دامىتتى، اۋىل - قىستاق مادەنيەتىن گۇلدەندىرۋ جاعدايى جاندى تۇردە جارىققا شىعىپ، ومىرشەڭدىك كۇشىن تاسقىنداتتى. ۇعىسۋعا قاراعاندا، 2020 - جىلدان باستاپ التاي قالاسى قاندىعاتى موڭعۇل ۇلتى اۋىلى شينجياڭ شيڭحۇڭتاي جارنا شەكتى سەرىكتەستىگىمەن بىرلەسىپ ٴۇرتىس 6 كەزەك مادەنيەت، ساياحات قيمىلىن وتكىزىپ، قاندىعاتى موڭعۇل ۇلتى اۋىلىنىڭ بايىرعى ەكولوگيالىق سالت - سانا مادەنيەتىن، حالىقتىق سالت - ساناسىن جانە زيالى جاستار سۇيىسپەنشىلىگىن كەڭىنەن جىرلاپ، “بۇلان مەكەنىن” التاي قالاسىنىڭ جارقىراعان جۇلدىزىنا اينالدىردى.
ٴتىلشى ەستەلىگى:
“بۇلان مەكەنىنەن” “مادەنيەت،ساياحاتتىڭ جاڭا جاعراپيالىق بەلگىسىنە” دەيىن التاي قالاسى قاندىعاتى موڭعۇل ۇلتى اۋىلى مادەنيەتتى رۋح، ەكولوگيانى نەگىز ەتىپ، مادەنيەت پەن ساياحاتتى توعىستىرۋدىڭ جاڭا تاراۋىن جازدى. وسى رەتكى سالتاناتتى جينالىس ٴبىر رەتكى دۋماندى سالت -سانا قيمىلى بولىپ قالماستان، ودان دا ماڭىزدىسى، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ مەن ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ جاندى امالياتى بولدى. 6 - كەزەكتى مادەنيەت، ساياحات قيمىلىنىڭ باستالۋىنا بايلانىستى، بۇل جەر اشىق، سيىسىمدى بەينەمەن توڭىرەكتىڭ ٴتورت بۇرىشىنداعى ساياحاتشىلاردى باۋراپ، مادەنيەت پەن ساياحاتتى گۇلدەندىرۋدىڭ جاڭا كارتيناسىن بىرگە سالادى.
放大
