(باسى 1 ـ بەتتە)
كەڭەستىك ٴتارتىپ بويىنشا شينجياڭ ۋاكىلدەر ۇيىرمەسى الدىمەن ەكى باياندامانى قاراپ تەكسەردى. ۋاكىلدەردىڭ ٴسوزى اياقتاعاننان كەيىن، مەديالاردىڭ سۇراۋ قويۋ ساتىسىنا ٴوتتى، جۇڭگولىق، شەتەلدىك تىلشىلەر جاپا ـ تارماعاي قول كوتەرىپ، جابال سۇراۋ قويدى.
بيىل ــ 14” ـ بەسجىلدىق“ جوبا اياقتالاتىن جىل ٴارى شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونى قۇرىلعاندىعىنىڭ 70 جىلدىعى، شينجياڭ جاڭا دامۋ كەزەڭىنە ٴوتتى. شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ٴتىلشىسى وسى جونىندە بىلاي دەپ سۇراۋ قويدى: اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم مەن ۇكىمەت مەملەكەتتىڭ جالپى جاعدايىنداعى شينجياڭنىڭ ”بەس ۇلكەن ستراتەگيالىق ورنىن“ كوزدەپ، دامۋ مەن حاۋىپسىزدىكتى ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ شينجياڭ امالياتىن قالاي ىلگەرىلەتەدى؟
ۋاكىل ما شيڭرۇي بۇل سۇراۋعا جاۋاپ بەردى، ول الدىمەن اقپارات مەديالارىنىڭ شينجياڭ قىزمەتىنە كوڭىل بولگەندىگىنە، نازار اۋدارعاندىعىنا العىس ايتتى. ول بىلاي دەدى: پارتيا 18 ـ قۇرىلتايىنان بەرى، شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتى باستان ـ اياق شينجياڭنىڭ رەفورما، دامۋ، ورنىقتىلىق ىستەرىنە كوڭىل ٴبولىپ، شينجياڭداعى ٴار ۇلت حالقىنا سۇيىسپەنشىلىك ورناتىپ، پارتيا مەن مەملەكەت ىستەرىنىڭ جالپى جاعدايى تۇرعىسىنان شينجياڭعا جوبا جاساپ، باعدار كورسەتتى. باس شۋجي شي جينپيڭ شينجياڭ قىزمەتىن ٴوزى جوسپارلاپ، ٴوزى ورنالاستىرىپ، ٴوزى ىلگەرىلەتىپ، جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى باسقارۋ جالپى جوباسىن تۇراقتاندىرىپ، قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىقتى شينجياڭ قىزمەتىنىڭ باس نىساناسى ەتىپ بەلگىلەپ، شينجياڭدى زاڭمەن باسقارۋدى، شينجياڭدى ىنتىماقتاسا ورنىقتىرۋدى، شينجياڭدى مادەنيەتپەن نارلەندىرۋدى، حالىقتى بايىتىپ شينجياڭدى گۇلدەندىرۋدى، شينجياڭدى باياندى كوركەيتۋدى ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ ىلگەرىلەتۋ جونىندە جۇيەلى ورنالاستىرۋ جاساپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋدى ۇلتتار وڭىرىندەگى ٴتۇرلى قىزمەتتەردىڭ نەگىزگى جەلىسى ەتۋدى ايقىن العا قويىپ، ٴبىزدى شينجياڭدى ورنىقتىرۋ، شينجياڭدى گۇلدەندىرۋ قىزمەتتەرىن تىڭعىلىقتى ىستەۋگە جەتەكتەپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ شينجياڭ امالياتىن ىلگەرىلەتتى. جاڭا جورىقتا شينجياڭ قىزمەتىن جاقسى ىستەۋدە، ەڭ ٴتۇبىرلىسى، شي جينپيڭ جاڭا ٴداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن، اسىرەسە، جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى باسقارۋ جالپى جوباسىن ىشكەرىلەي ۇيرەنىپ، جەتە ٴتۇسىنىپ، شىنايى اتقارىپ، باس شۋجيدىڭ شينجياڭعا نۇسقاعان داڭعىل جولىمەن تاباندىلىقپەن العا ىلگەرىلەپ، ٴىس جۇزىندىك ارەكەتپەن ”ەكىنى تۇراقتاندىرۋدى“ تاباندىلىقپەن قولداپ، ”ەكىنى قورعاۋدى“ باتىل ورىنداۋ.
ما شيڭرۇي بىلاي دەدى: باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ قامقورلىعىندا، پارتيا ورتالىق كوميتەتى، مەملەكەتتىك كەڭەس حالىق تۇرمىسىنا اناعۇرلىم ويداعىداي تىعىز جاناسا وتىرىپ جۇرت تىلەگىن ۇيىستىرىپ، شينجياڭنىڭ ەكونوميكاسىنىڭ، قوعامىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋدى اتقارۋ جوباسىن ارنايى شىعارىپ، شينجياڭعا مەملەكەتتىڭ جالپى جاعدايىنداعى “بەس ۇلكەن ستراتەگيالىق ورىندى” جۇكتەپ، شينجياڭنىڭ دامۋىنا بۇرىن بولماعان كەلەلى وراي اكەلدى، بۇل بىزگە شينجياڭ قىزمەتىن جاقسى ىستەۋدە، ٴسوز جوق، دۇنيە ٴجۇزىنىڭ كەلەلى جاعدايىنا قويىپ وي جۇگىرتىپ، مەملەكەتتىڭ دامۋ جالپى جاعدايىن كوزدە ۇستاپ ىلگەرىلەتۋىمىز كەرەكتىگىن، ٴوز ٴىسىمىزدى جاي عانا ەسىكتى جاۋىپ الىپ ىستەۋگە بولمايتىندىعىن اناعۇرلىم تەرەڭ سەزىندىردى. بۇل ٴبىزدىڭ “بەس ۇلكەن ستراتەگيالىق ورىندى” يگەرىپ، جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتۋىمىزدەگى ماڭىزدى شىعار ٴتۇيىنىمىز.
ما شيڭرۇي بىلاي دەدى: شينجياڭنىڭ بايلىق قاسيەتى مەن وڭىرلىك ورىن ارتىقشىلىعى كورنەكتى، دامۋدىڭ ماڭىزدى ستراتەگيالىق وراي مەزگىلىندە تۇر. ٴبىز “بەس ۇلكەن ستراتەگيالىق ورىندى” ارقاۋ ەتىپ، دامۋ مەن حاۋىپسىزدىكتى، ەسىك اشۋ مەن حاۋىپسىزدىكتى ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ، جۇيەلى جوبالاۋدى كۇشەيتىپ، باسىمدىق كومەسكى كۇشىن ىسكە قوسىپ، ٴار جاقتاعى ارتىقشىلىقتاردى ۇزدىكسىز ناقتى وندىرگىش كۇشكە اينالدىردىق. ما شيڭرۇي وسى بىرنەشە جىلداعى شينجياڭنىڭ دامۋ ٴىس جۇزىندىگىمەن ۇشتاستىرىپ، مول دا ەگجەي ـ تەگجەيلى ساندى مالىمەتتەر مەن مىسالدار ارقىلى شينجياڭنىڭ “بەس ۇلكەن ستراتەگيالىق ورنىنا” قاتىستى سالالارداعى شارالار مەن ناتيجەلەردى ٴبىر ـ بىرلەپ تانىستىردى. ول بىلاي دەدى: بىرنەشە جىل قۇلشىنۋ ارقىلى شينجياڭ جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋدە تاماشا نەگىزگە يە بولدى، جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان قۇدىرەتتى مەملەكەت قۇرۋ جورىعىندا قوسىننان قالماۋعا، قاتاردان قالماۋعا ٴبىزدىڭ سەنىمىمىز كامىل.
ما شيڭرۇي تاعى كەزەكتە شينجياڭ قىزمەتىن ىلگەرىلەتۋدە ٴدوپ كەلىپ وتىرعان كەيبىر سىن ـ سايىستاردى تىلگە تيەك ەتتى. ول بىلاي دەدى: امەريكا سياقتى باتىس ەلدەرىندەگى جۇڭگوعا قارسى كۇشتەر ايتىلمىس “ادامدىق ۇقىقتى”، “ۇلتتى”، “ٴدىندى” جەلەۋ ەتىپ، شىندىقتى بۇرمالاپ، شينجياڭعا جالا جاپتى، جۇڭگو كاسىپورىندارىن سۇرقيالىقپەن جازالادى، مۇنداعى ماقساتى شينجياڭدى كەدەي، مەشەۋ كۇيگە ٴتۇسىرۋ، شينجياڭنىڭ بۇكىل ەلمەن بىرگە سوتسياليستىك وسىزاماندانعان قۇدىرەتتى مەملەكەت قۇرۋ اياق الىسىنا كەدەرگىلىك جاساۋ جانە بوگەت بولۋ. شينجياڭدا “زورلىقپەن ەڭبەككە سالۋ” جوق، “ٴناسىل جويۋ” ٴتىپتى دە جوق. مەن ٴتىلشى دوستاردى شينجياڭعا بارىپ ارالاۋعا، كورۋگە، جالعان ۇگىتكە الدانىپ قالماۋعا، شىنايى جۇڭگونىڭ شينجياڭىن ٴوز باسىمەن سەزىنۋگە، وبيەكتيۆ تۇردە حابارلاۋعا بارىنشا ۇندەيمىن.
ۋاكىل ەركىن تۇنياز حالىق گازەتى ٴتىلشىسىنىڭ ”بيىل شينجياڭنىڭ حالىققا تيىمدىلىك جاساۋ ينجەنەرياسى جاعىندا قانداي جوسپارى بار“ دەگەن سۇراۋىنا جاۋاپ بەردى. ول بىلاي دەدى: شينجياڭ باستان ـ اياق حالىقتىڭ تاماشا تۇرمىسقا تالپىنىسىن كۇرەس نىساناسى ەتىپ كەلەدى. 2024 ـ جىلى بۇكىل شينجياڭنىڭ %77 تەن استام قازىنالىق شىعىسى حالىق تۇرمىسى سالاسىنا جۇمسالدى، نەگىزگى حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋدى جاقسى ىستەۋ نەگىزىندە، ٴار ۇلت بۇقاراسى كوڭىل ٴبولىپ وتىرعان ”حالىق تۇرمىسىنا قاتىستى 10 ناقتى ٴىستى“ دەر كەزىندە ورىندادى. نازاردى بۇقارانىڭ شۇعىل، قيىن، ۋايىمداعان، ٴزارۋ ىستەرىنە شوعىرلاندىرىپ، جاڭا ٴبىر توپ ”حالىق تۇرمىسىنا قاتىستى 10 ناقتى ٴىستى“ ۇزدىكسىز اتقارىپ، ”ٴۇشتى قامتاماسىزداندىرۋ“ تومەنگى شەگىن بەكەمدەپ، ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تابىس سەزىمىنىڭ اناعۇرلىم مول بولۋىنا، باقىت سەزىمىنىڭ اناعۇرلىم باياندى بولۋىنا، حاۋىپسىزدىك سەزىمىنىڭ اناعۇرلىم قامتاماسىز ەتىلۋىنە مۇمكىندىك جاساۋعا قۇلشىنادى. ەركىن تۇنياز حالىق تۇرمىسى تومەنگى شەگىن بەكەمدەۋ، الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋدى ساپالىلاندىرۋ، قورشاعان ورتانى وڭاۋدى كۇشەيتۋ سياقتى جاقتاردى ارقاۋ ەتىپ، شينجياڭنىڭ حالىق تۇرمىسى قىزمەتىن جاقسى ىستەۋىن ەگجەي ـ تەگجەيلى تانىستىردى. ول بىلاي دەدى: ٴبىز حالىق تۇرمىسىنىڭ قاجەتىمەن تىعىز ۇشتاستىرىپ، حالىق تۇرمىسىنداعى ولقىلىقتاردى كوزدەپ، حالىق تۇرمىسىنىڭ قۇت ـ ىرىسىن ۇزدىكسىز جاقسارتىپ، ٴاربىر ۋادەنىڭ بۇقارانىڭ ۇستاي الاتىن، سەزە الاتىن تابىسىنا اينالۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتەمىز.
ەۆروپا ۋاقىت گازەتى، ورتالىق راديو ـ تەلەۆيزيا باس ستانسياسى، جۇڭگو ــ اراب جاساندى سەرىك تەلەۆيزياسى، ەگيپەت جۇڭگو اپتالىعى گازەتى، جۇڭگو گازەتى، فىڭحۋاڭ جاساندى سەرىك تەلەۆيزياسى، پىڭپاي اقپاراتى، گۋاڭميڭ گازەتى سياقتى مەديالاردىڭ تىلشىلەرى ىلگەرىندى ـ كەيىندى سۇراۋ قويىپ، شينجياڭنىڭ جوعارى دەڭگەيدە ەسىك اشۋى، عىلىم ـ تەحنولوگيانىڭ دامۋى، امەريكانىڭ جازالاۋىنا توتەپ بەرۋ، وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋ جانە اۋىل ـ قىستاقتى جاپپاي گۇلدەندىرۋ، “ون ٴىرى كاسىپ سالاسى شوعىرى” قۇرىلىسى، مادەنيەت ـ ساياحات كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋى سياقتىلار جونىندە قاتىستى جاعدايلاردى ۇعىستى. شينجياڭ ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ ۋاكىلدەرى بەلسەنە جاۋاپ قايتارىپ، قىزمەت جەتىستىكتەرىن جان ـ جاقتى تانىستىرىپ، جۇڭگولىق، شەتەلدىك تىلشىلەردى شينجياڭعا كەلىپ تىلشىلىك ىستەۋگە، اۋىس ـ كۇيىس جاساۋعا ىستىق ىقىلاسپەن ۇسىنىس ەتتى. شينجياڭنىڭ ەسىك اشۋ قىزمەتىن اڭگىمەلەگەندە، قاتىستى ۋاكىل بىلاي دەدى: ەسىك اشۋ ستراتەگياسىنان اۋىتقىماۋعا تاباندى بولامىز، بۇل شينجياڭنىڭ تاريحي بورىشى، ونان دا ماڭىزدىسى، مۇنى شينجياڭنىڭ وزگەشە ارتىقشىلىعى بەلگىلەگەن، “كورىنىس شەكسىز ادەمى، ول ٴدال شينجياڭدا”. شينجياڭنىڭ عىلىم ـ تەحنولوگيادا جاڭالىق اشۋ جاعدايىن تانىستىرعاننان كەيىن، قاتىستى ۋاكىل ەل ٴىشى ـ سىرتىنداعى عىلىم ـ تەحنولوگيا سالاسىنداعى جىگەرلى ازاماتتارعا: “تاۋىس شىعىس وڭتۇستىككە ۇشسا، ارينە، ول جەردىڭ تيەسىلى كورىنىسى بار، قىران بۇركىت باتىس سولتۇستىككە سامعاسا، ونىڭ دا وزگەشە كەلبەتى بار”، ـ دەپ “ۇندەۋ” تاستادى. “جۇڭگو كاسىپورىندارىنىڭ ‘زورلىقپەن ەڭبەككە سالۋ’ سەبەبىنەن امەريكانىڭ جازالاۋ تىزىمىنە ەنگىزىلگەندىگىنە قالاي قاراۋ كەرەك” دەگەنگە جاۋاپ قايتارعاندا، قاتىستى ۋاكىل قاتاڭ تۇردە بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: بۇل شىندىققا ۇيلەسپەيدى، اقىلعا سيمايدى، زاڭدىق نەگىزى جوق، ٴبىز باتىل قارسى تۇرامىز! كەيبىر جۇڭگو كاسىپورىندارى شينجياڭدا ايتىلمىس “زورلىقپەن ەڭبەككە سالۋ” ٴومىر سۇرۋدە دەگەن ساندىراقتاردى ۇزاق ۋاقىت تاراتقان ۇيىمدار مەن قۇرىلىمداردىڭ ۇستىنەن زاڭ بويىنشا شاعىم ايتتى. ٴبىز ٴتىپتى دە كوپ كاسىپورىندى زاڭ قارۋى ارقىلى زاڭدى ۇقىق ـ مۇددەلەرىن قورعاۋعا شابىتتاندىرامىز جانە قولدايمىز.
”بىلتىر ’ون ٴىرى كاسىپ سالاسى شوعىرى‘ %90 تەن استام ونەركاسىپ ۇستەمە قۇنىنا ۇلەس قوسىپ، شينجياڭنىڭ وڭىرلىك ٴوندىرىس جالپى ٴونىم قۇنىنىڭ تۇڭعىش رەت 2 تريلليون يۋاندىق ۇلكەن وتكەلدەن ٴوتۋىن ىلگەرىلەتتى“. ”وڭتۇستىك شينجياڭداعى بۇقارانىڭ بارلىعى تۇرمىستارىنىڭ، ٴسوز جوق، بارعان سايىن جاقساراتىندىعىنا سەنەدى“. ”اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم شينجياڭداعى ٴار ۇلت حالقىن باستاپ تاكلاماكان ٴشول جيەگىن تورلاۋ ينجەنەرياسىن ىلگەرىلەتىپ، دۇنيە ٴجۇزىنىڭ شولەيتتەنۋدى تىزگىندەۋىنە جۇڭگونىڭ تاجىريبەلەرىن ارنادى“.
...
2 جارىم ساعات وتە شىقتى، شينجياڭ ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ اشىق ۇستاۋ قيمىلى اياقتادى، جۇڭگولىق، شەتەلدىك تىلشىلەردىڭ ايىزى قانباي، شينجياڭدى ونان ارى ىشكەرىلەي حابارلاۋدى كۇتتى.
مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلدەرى لي شيانفا، تيان شياڭلي، چىن ۋيجۇن، سارقىت اقان، ۋاڭ ميڭشان، ٴمامتىمىن قادىر، شۋە بين، جين جىجىن، باتۋ، شى گاڭ، ٴدىلشات سايىم، گاۋ جيميڭ قاتارلىلار جيىنعا قاتىناستى. جياڭ شينجۇن، دۋ حۇڭيان قاتارلىلار جيىنعا سىرتتاي قاتىناستى.
سول كۇنى تۇستەن كەيىن شينجياڭ ۋاكىلدەر ۇيىرمەسى گرۋپپالار جيىنىن وتكىزىپ، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى مەن جەرگىلىكتى ٴار دارەجەلى حالىق قۇرىلتايلارى ۋاكىلدەرى زاڭىنا وزگەرىس ەنگىزۋ جوباسىن قارادى. ٴبىر ٴبولىم ۋاكىلدەر ٴسوز سويلەپ، مىنانى ٴبىلدىردى: داۋىرمەن بىرگە العا باسىپ، ۋاكىلدەر زاڭىنا وزگەرىس ەنگىزۋ جانە ونى كەمەلدەندىرۋ ــ پارتيانىڭ جاپپاي باسشىلىعىنا تاباندى بولۋدىڭ، جۇڭگوشا سوتسياليستىك ساياسيدىڭ دامۋ جولىمەن بۇلجىماي ٴجۇرۋدىڭ تابيعي تالابى؛ حالىق قۇرىلتايى قىزمەتىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋدىڭ، حالىق قۇرىلتايى تۇزىمىنە ويداعىداي تاباندى بولۋدىڭ، ونى ويداعىداي كەمەلدەندىرۋدىڭ، ويداعىداي جۇرگىزۋدىڭ ماڭىزدى قامتاماسىزدىعى؛ جالپى بارىستىق حالىق دەموكراتياسىن دامىتىپ، ٴار دارەجەلى حالىق قۇرىلتايلارى مەن ونىڭ تۇراقتى كوميتەتتەرىن باستان ـ اياق حالىق بۇقاراسىمەن ەتەنە بايلانىس جاسايتىن ۋاكىلدىك ورگانعا اينالدىرۋدىڭ وبيەكتيۆ تالابى. وسى رەتكى وزگەرىس ەنگىزۋدە تۇيىندەر شوعىرلانعان، جارقىن تۇيىندەر كورنەكتىلەنگەن، ۋاكىلدەردىڭ مىندەتىن بەلسەنە اتقارۋىن اناعۇرلىم ويداعىداي جەبەپ، ۋاكىلدەر قىزمەتىن كۇشەيتەدى جانە جاقسارتادى، وسى جوبانى بۇكىلدەي قۇپتايمىز.
(«شينجياڭ گازەتىنەن» الىندى)
放大
