(باسى 1 ـ بەتتە) مەديالاردىڭ اۋىس ـ كۇيىسىن، سەلبەستىگىن كۇشەيتۋ جونىندە مىناداي دارىپتەمەلەردى العا قويۋدى قالايمىز: ٴبىرىنشى، سەلبەستىك ٴورىسىن بىرگە كەڭەيتىپ، اقپاراتتان بىرگە يگىلىكتەنۋدى، قىزمەتكەرلەر اۋىس ـ كۇيىسىن جانە تەحنولوگيالىق سەلبەستىكتى كۇشەيتىپ، دامۋدى بىرگە كوزدەيتىن ”شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى ارمانىن“ بەلسەنە جەتكىزۋ كەرەك. ەكىنشى، مادەنيەت كوپىرىن بىرگە سالىپ، ٴار ەلدىڭ تاريحي، مادەنيەت بايلىعىن، گۋمانيتارلىق ساياحات باۋرامدىلىعىن، حالىق اراسىنداعى بارىس ـ كەلىس حيكايالارىن تولىق ايگىلەپ جانە تاراتىپ، وركەنيەتتەردىڭ ٴوزارا ۇلگى الۋى ارقىلى حالىق تىلەگىنىڭ توعىسۋىن جەبەۋ كەرەك. ٴۇشىنشى، جاۋاپكەرشىلىكتى، بورىشتى بىرگە ارقالاپ، اقپارات ەتيكاسىنان اينىماي، جالعان ينفورماتسيالار مەن بوتەن نيەتپەن دابىرالاۋدى تەجەپ، شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنىڭ دامۋىنا ٴتيىمدى تاماشا تاراتۋ ٴتارتىبى مەن قوعامدىق پىكىر ەكولوگياسىن ورناتۋ كەرەك.
يۇي شاۋلياڭ مىنالاردى ٴبىلدىردى: شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى باستان ـ اياق “شاڭحاي رۋحىن” ۇستانىپ، ەۆروپا ــ ازيا قۇرلىعىنىڭ “ورنىقتىرعىشىنا” اينالىپ عانا قويماي، ٴتىپتى دە ماڭىزدىسى، الەمدىك باسقارۋ جۇيەسىن كەمەلدەندىرۋگە “شاڭحاي سەلبەستىك جوباسىن” ارنادى. قازىر ادامزات قوعامى بۇرىن بولىپ كورمەگەن كۇردەلى سىن ـ سايىستارعا ٴدوپ كەلىپ وتىر، شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنداعى ٴار ەل ٴبىر جاعادان باس، ٴبىر جەڭنەن قول شىعارىپ، سەلبەسىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلىپ، گۇلدەنۋدى، دامۋدى قول ۇستاسا جۇزەگە اسىرۋدى قاجەت ەتەدى. ٴار ەلدىڭ مەديالارى كۇشتى توپتاپ الىستى كوزدەپ، دامۋ جوباسىن بىرگە جاساپ، شىنايى، وبيەكتيۆ، ٴادىل حابارلاۋ ارقىلى دامۋ ورتاق تانىمىن ۇيىستىرىپ، تاماشا قوعامدىق پىكىر ورتاسىن قالىپتاستىرىپ، ٴوڭىردىڭ بەيبىتشىلىگىن، ورنىقتىلىعىن قورعاۋعا، شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋعا دەم بەرۋى كەرەك. ٴوزارا ۇلگى الۋدى تەرەڭدەتىپ، حالىق تىلەگى كوپىرىن بىرگە سالىپ، ٴسوز جۇيەسى مەن بايانداۋ جۇيەسىندە جاڭالىق اشىپ، كوپ نەگىزدى مادەنيەت اۋىس ـ كۇيىس قيمىلىن بايىتىپ، دۇنيە جۇزىنە شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى ۇلكەن شاڭىراعىنىڭ وركەنيەت اۋىس ـ كۇيىسىنىڭ، توعىسۋىنىڭ وزگەشە باۋرامدىلىعىن ايگىلەۋ كەرەك. قول ۇستاسا بىرگە ٴجۇرىپ، ٴداۋىردىڭ كۇشتى ٴۇنىن بىرگە جاڭعىرتىپ، مەديالاردىڭ ىشكەرىلەي توعىسۋى مەن جاڭالىق اشا دامۋىن كۇش بىرىكتىرە ىلگەرىلەتىپ، سەلبەستىكتىڭ ٴتىپتى دە كوپ جاڭا ۇلگىسىن، جاڭا كاسىپ كۇيىن قالىپتاستىرىپ، حالىقارالىق مەديالار سەلبەستىگى مەن الەمدىك مادەنيەتتى باسقارۋدىڭ اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيگە كوتەرىلۋىن ىلگەرىلەتۋ كەرەك. حالىق گازەتى مەكەمەسى باستان ـ اياق شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنداعى ەلدەردىڭ مەديالارىمەن اۋىس ـ كۇيىس، سەلبەستىك جاساۋعا وسكەلەڭ ٴمان بەرىپ كەلەدى. ٴار ەل مەديالارىمەن بىرگە پىكىرلەسۋدى، اۋىس ـ كۇيىستى جانە ناقتى سەلبەستىكتى ىشكەرىلەي ورىستەتىپ، ٴار ەلدىڭ ٴوزارا پايدا جەتكىزۋ سەلبەستىگى مەن حالىق تىلەگىنىڭ توعىسۋىن بەلسەنە جەبەپ، شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنا اناعۇرلىم كوپ كۇش قوسۋدى قالايدى.
ەركىن تۇنياز مىنالاردى ٴبىلدىردى: جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ 18 ـ قۇرىلتايىنان بەرى، شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى جاڭا داۋىردەگى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ شينجياڭدى باسقارۋ جالپى جوباسىن تۇراقتاندىرىپ، مەملەكەتتىڭ جالپى جاعدايىندا شينجياڭعا ەرەكشە ماڭىزدى ستراتەگيالىق ورىن بەلگىلەپ بەرىپ، كورىكتى شينجياڭ قۇرۋدىڭ ايبىندى جوباسىن جاسادى. شينجياڭ جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ شەشىمدەرىن، ورنالاستىرۋلارىن ىشكەرىلەي دايەكتىلەندىرىپ، رەفورمانى اناعۇرلىم جاپپاي تەرەڭدەتىپ، جوعارى ساپالى دامۋدى بار كۇشپەن ىلگەرىلەتىپ، جوعارى دەڭگەيدە ەسىك اشۋدى كەڭەيتىپ، جوعارى ساپالى تۇرمىس جاراتىپ، جوعارى ٴونىمدى باسقارۋدا جاڭالىق اشىپ، جوعارى دەڭگەيدەگى حاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتىپ، باياندى تىنىشتىققا ساياتىن ٴتۇبىرلى سيپاتتى، نەگىزدىك سيپاتتى، ۇزاق بولاشاقتىق سيپاتتى قىزمەتتەردى ۇزدىكسىز ويداعىداي ىستەپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ شينجياڭ امالياتىندا تىڭ دا نىق قادام تاستادى. بۇگىنگى شينجياڭدا قوعامدىق كەلەلى جاعداي جاراسىمدى، ورنىقتى بولىپ، ەكونوميكالىق دامۋدىڭ قوزعالىس قۋاتى كۇشەيىپ، اشىلعان ەسىك ونان ارى ايقارا اشىلىپ، كوپ نەگىزدى مادەنيەت توعىسىپ نۇر شاشىپ، ۇلتتاردىڭ ۇلى ىنتىماعى ۇزدىكسىز بەكەمدەلىپ، بۇقارانىڭ تۇرمىسى باقىتتى دا تاماشا بولىپ، حالىق تۇرمىسىنىڭ قۇت ـ ىرىسى ۇزدىكسىز ارتتى. امەريكا سياقتى كەيبىر باتىس ەلدەرىنىڭ ٴجيى ـ ٴجيى وسەك ـ اياڭ تاراتىپ، جالا جاۋىپ، شينجياڭعا سوقتىعىپ كۇيە جاعۋداعى ماقساتى ايتىلمىس شينجياڭعا ساياتىن ماسەلەنى دابىرالاۋ ارقىلى ”شينجياڭ ارقىلى جۇڭگونى شاۋجايلاۋ“ قاسكۇنەمدىگىن جۇزەگە اسىرۋ. شينجياڭ ٴار ەل مەديالارىنداعى دوستاردىڭ كوبىرەك كەلىپ ارالاپ، كورىپ، حالىقارالىق قوعامنىڭ جۇڭگونىڭ شينجياڭىن اناعۇرلىم جان ـ جاقتى، وبيەكتيۆ، ٴادىل تۇسىنۋىنە مۇمكىندىك جاساۋىن ىقىلاسپەن قارسى الادى.
سوحايل حان مىنالاردى ٴبىلدىردى: شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى جاراسىمدى، حاۋىپسىز، سيىسىمدى ورتاق مەكەن قۇرۋعا كۇش سالادى. شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى ۇلكەن شاڭىراعىندا مەديالار ٴارقايسى مۇشەلەردىڭ تۇسىنىستىكتى، ٴوزارا سەنىمدىلىكتى ارتتىرۋىن، اۋىس ـ كۇيىستى، سەلبەستىكتى تەرەڭدەتۋىن جەبەۋدە اسا ماڭىزدى رول اتقاردى. شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى ٴار ەل مەديالارى اراسىنداعى سەلبەستىكتى جەبەۋدى باستان ـ اياق ماڭىزدى ٴىس رەتىندە قارادى، ٴار ەل بىرگە قۇلشىنىپ، نەگىزگى اعىم مەديالارى اراسىندا ينفورماتسيا اۋىس ـ كۇيىسى مەن بىرگە يگىلىكتەنۋ تۇعىرىن قۇرىپ، وبيەكتيۆ، شىنايى، ٴادىل حابارلاۋى؛ دارىندىلاردى تاربيەلەۋگە اناعۇرلىم ٴمان بەرىپ، جاس اقپارات كاسىبىمەن شۇعىلدانۋشىلاردىڭ ەسەيىپ ـ ەرجەتۋىنە تاماشا شارت ـ جاعداي جاراتۋى كەرەك. جۇڭگو شينجياڭى شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنداعى ەلدەردىڭ ٴوزارا پايدا جەتكىزۋ سەلبەستىگىندە ماڭىزدى ورىنعا يە. شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى شينجياڭنىڭ رولىن اناعۇرلىم ويداعىداي ساۋلەلەندىرىپ، ٴار جاقپەن سەلبەستىكتى اناعۇرلىم كەڭەيتىپ، كورىكتى مەكەندى بىرگە قۇرۋدى ٴۇمىت ەتەدى.
قازاقستان مادەنيەت جانە ينفورماتسيا مينيسترلىگى ينفورماتسيا كوميتەتىنىڭ ورىنباسار ٴتوراعاسى اليشەر مۇقاجان، شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ورىنباسار باستىعى شي يانچۇن، قىرعىزستان “حابار” مەملەكەتتىك حابار اگەنتتىگىنىڭ باستىعى مەدەلبەك شەرمەتاليەۆ، ورتالىق راديو ـ تەلەۆيزيا باس ستانسياسىنىڭ ورىنباسار باستىعى چي جۋچۋان، سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى ەۆروپا ــ ازيا مەكەمەسىنىڭ اقىلشىسى سۇي گوجيە، مەملەكەتتىك ەلەكتر قۋاتى قارجى قوسۋ توبىنىڭ باس جوراسى ليۋ ميڭشىڭ ىلگەرىندى ـ كەيىندى ٴسوز سويلەپ، بىلاي دەپ قارادى: شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى قۇرىلعاننان بەرى، مۇشەلەر اراسىنداعى ساياسي ٴوزارا سەنىمدىلىك ۇزدىكسىز تەرەڭدەپ، ەكونوميكانىڭ توعىسۋى سۇبەلى تابىستارعا قول جەتكىزىپ، حاۋىپسىزدىك ىستەستىگىنىڭ ونىمدىلىگى كورنەكتى بولىپ، گۋمانيتارلىق اۋىس ـ كۇيىس تارتىمدى بولىپ، اسا ٴونىمدى بەيبىت دامۋ جولىمەن ٴجۇردى. كوپشىلىك مىنالاردى ٴبىلدىردى: ٴار ەلدىڭ مەديالارى جاۋاپكەرشىلىكتى اناعۇرلىم ويداعىداي ارقالاپ، سىن ـ سايىستارعا قول ۇستاسا توتەپ بەرىپ، بەلسەندى تۇردە “شاڭحاي رۋحىنىڭ” اسقاقتاتۋشىسى، ناقتى سەلبەستىكتىڭ ٴورىس اشۋشىسى، حالىق دوستىعىنىڭ تاراتۋشىسى بولىپ، حاۋىپسىز، ٴادىل، تەپە ـ تەڭ مەديالار ورىسىندە بىرگە سەلبەستىك ورىستەتىپ، جالعان ينفورماتسيالاردى تەجەپ، شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنىڭ ٴۇنىن تاراتىپ، مەديالار كۇشى ارقىلى شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنىڭ دۇنيە ٴجۇزى جاعدايىنىڭ وزگەرىسىندە رولىن اناعۇرلىم ويداعىداي ساۋلەلەندىرۋىنە دەم بەرەدى. وسى رەتكى تالقى مىنبەرى شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنداعى ەلدەردىڭ مەديا سەلبەستىگىنىڭ جاڭا تاراۋىن اشتى، تاراپتار وسىنى وراي ەتىپ، كوپ ٴتۇرلى فورماداعى گۋمانيتارلىق اۋىس ـ كۇيىس جانە مەديالار سەلبەستىگىن ورىستەتىپ، جۇڭگو شينجياڭىنىڭ شىنايى، وبيەكتيۆ وبرازىن ايگىلەپ، جاڭا داۋىردەگى سەلبەسىپ دامۋ حيكاياسىن بىرگە ويداعىداي باياندايدى.
تالقى مىنبەرى «ورتاق مەكەن ــ شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنا مۇشە ەلدەردىڭ دامۋ بولاشاعى جونىندەگى حالىق رايىن تەكسەرۋ بايانداماسىن» جاريالادى.
ٴار ەلدىڭ ۋاكىلدەرى ارقاۋ ٴسوز سويلەپ، شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنداعى ەلدەردىڭ مەديا سەلبەستىگىن كۇشەيتۋ، بىرگە دامۋدى قول ۇستاسا جەبەۋ توڭىرەگىندە پىكىر اۋىستىردى.
حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار باس رەداكتورى سۇي شىشين باسقاردى. چىن ۋيجۇن، ەلزات احمەتجان، حالىق گازەتى مەكەمەسىندەگى، شينحۋا اگەنتتىگىندەگى، ورتالىق راديو ـ تەلەۆيزيا باس ستانسياسىنداعى جانە جۇڭگو شەتەل تىلىندە باسىلىمدار شىعارۋ جانە تاراتۋ مەكەمەسىندەگى قاتىستى جولداستار، قاتىستى كاسىپورىندارداعى سيلى قوناقتار، اۆتونوميالى رايوننىڭ جانە بيڭتۋاننىڭ قاتىستى ورىندارىنداعى، ورتالىقتىڭ شينجياڭدا تۇراتىن اقپارات مەديالارىنداعى جاۋاپتى جولداستار، ت. ب تالقى مىنبەرىنە قاتىناستى.
تالقى مىنبەرىنەن كەيىن، ماجىلىسكە قاتىناسقان جۇڭگولىق، شەتەلدىك مەديا ۋاكىلدەرى شينجياڭنىڭ جەر ـ جەرىن ىشكەرىلەي ارالاپ، تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ، تىلشىلىك ىستەۋ قيمىلىن ورىستەتەدى.
(«شينجياڭ گازەتىنەن» الىندى)
放大
