□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى
“قوعامدىق قىزمەت ــ پارتيا مەن مەملەكەت قىزمەتىنىڭ ماڭىزدى قۇرامداس ٴبولىمى، پارتيانىڭ ۇزاق ۋاقىت بيلىك جۇرگىزۋىنە جانە مەملەكەتتىڭ باياندى تىنىشتىعىنا سايادى، قوعامنىڭ جاراسىمدىلىعىنا، ورنىقتىلىعىنا جانە حالىقتىڭ باقىتىنا، اماندىعىنا سايادى”. تاياۋدا باس شۋجي شي جينپيڭ قوعامدىق قىزمەت جونىندە ماڭىزدى نۇسقاۋ بەرىپ، قوعامدىق قىزمەتتىڭ ماڭىزدى ورنىن جانە رولىن ىشكەرىلەي ٴتۇسىندىرىپ، جاڭا داۋىردەن بەرى قوعامدىق قىزمەتتە قول جەتكەن ماڭىزدى تابىستاردى تولىق تۇراقتاندىرىپ، جاڭا داۋىردە قوعامدىق قىزمەتتىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋ جونىندە ورنالاستىرۋ جاساپ، تالاپ قويىپ، جاڭا داۋىردەگى قوعامدىق قىزمەتتى ويداعىداي ىستەۋگە دۇرىس بەتالىس نۇسقادى، ٴتۇبىرلى بويسۇنۋ ولشەمىن ازىرلەدى.
باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ قوعامدىق قىزمەت جونىندە بەرگەن ماڭىزدى نۇسقاۋى شينجياڭدا قىزۋ اڭىس قوزعادى. تۇتاس شينجياڭدا جوعارىدان تومەنگە دەيىن پارتيا 20 ـ قۇرىلتايىنىڭ جانە 20 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەت ەكىنشى، ٴۇشىنشى جالپى ماجىلىستەرىنىڭ رۋحىن جاپپاي دايەكتىلەندىرىپ، يدەيا مەن ارەكەتتى باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ماڭىزدى نۇسقاۋىنىڭ رۋحىمەن جانە پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شەشىمدەرىمەن، ورنالاستىرۋلارىمەن بىرلىككە كەلتىرىپ، جۇڭگوشا سوتسياليستىك قوعامدى باسقارۋ جولىمەن بۇلجىماي ٴجۇرىپ، كورىكتى شينجياڭ قۇرۋعا بەرىك قوعامدىق نەگىز قالاۋ سىندى اسا جوعارى ٴبىر تۇتاس تانىم قالىپتاستىردى.
“باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ جانە پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ قوعامدىق قىزمەتكە ٴمان بەرۋ دارەجەسىنىڭ جوعارى بولۋى ٴبىزدى ايرىقشا جىگەرلەندىردى”. اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم قوعامدىق قىزمەت ٴبولىمىنىڭ باستىعى، “ەكى جاڭا” قىزمەت كوميتەتىنىڭ شۋجيى زوۋ ليڭچۇن مىنالاردى ٴبىلدىردى: باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ قوعامدىق قىزمەت جونىندەگى ماڭىزدى بايىمداۋلارىنىڭ جانە ماڭىزدى نۇسقاۋلارىنىڭ، بەكىتۋلەرىنىڭ رۋحىن ىشكەرىلەي ۇيرەنىپ، دايەكتىلەندىرىپ، ساياسي دەڭگەيدى جوعارىلاتىپ، ساياسي جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋدى كۇشەيتىپ، ورتالىقتىڭ قوعامدىق قىزمەت ٴماجىلىسىنىڭ ٴتۇرلى ورنالاستىرۋلارىن مۇقيات دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، قوعامدىق قىزمەت جاۋاپكەرشىلىگىن، بورىشىن باتىل ارقالاپ، تياناقتاندىرۋدى بۇلجىماي ويداعىداي يگەرەمىز.
“پارتيا قۇرىلىسى ارقىلى نەگىزگى ساتىنى باسقارۋعا جانە نەگىزگى ساتى بيلىك قۇرىلىسىن يگەرۋگە جەتەكشىلىك ەتۋگە كۇش سالىپ، جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى باسقارۋ جالپى جوباسىن تولىق، دالمە ـ ٴدال، جاپپاي دايەكتىلەندىرۋدى ارقاۋ ەتىپ، نەگىزگى ساتىنى باسقارۋ جۇيەسىن جانە باسقارۋ قابىلەتىن وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتىپ، پارتيا قۇرىلىسىنىڭ نەگىزگى ساتىنى باسقارۋدى سايكەستىرۋ مەحانيزمىنە جەتەكشىلىك ەتۋ رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، نەگىزگى ساتىنى باسقارۋدا پارتيانىڭ باسشىلىعىنا تاباندى بولۋعا جانە ونى كۇشەيتۋگە قاتىستى تۇزىمدەردى اقاۋسىزداندىرىپ، اۋىل ـ قالاشىق (ٴمالى) جانە قالا، اۋىل الەۋمەتتىك اۋماقتارىن باسقارۋدى ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، نەگىزگى ساتىعا قۋات ۇستەۋدى جانە اۋىرتپالىعىن جەڭىلدەتۋدى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، ومىرشەڭ كۇشكە جانە ونىمدىلىككە تولى جاڭاشا نەگىزگى ساتى قوعامىن باسقارۋ جۇيەسىن قۇرۋدى جەبەۋىمىز كەرەك”. زوۋ ليڭچۇن بىلاي دەدى: جاڭادان گۇلدەنگەن سالالارداعى پارتيا قۇرىلىسىن ويداعىداي يگەرۋگە كۇش سالىپ، جاڭا ەكونوميكالىق ۇيىمداردىڭ، جاڭا قوعامدىق ۇيىمداردىڭ، جاڭادان جۇمىستانعان قاۋىمنىڭ پارتيا قۇرىلىسى قىزمەتىن كورنەكتى ويداعىداي يگەرىپ، پارتيانىڭ ۇيىمدىق قامتۋى مەن قىزمەت قامتۋىن ىلگەرىلەتىپ، پارتيا ۇيىمىنىڭ جانە پارتيا مۇشەلەرىنىڭ رولىن ساۋلەلەندىرۋىنىڭ ٴونىمدى ۇلگىسىن بەلسەنە قاراستىرىپ، جاڭادان جۇمىستانعان قاۋىمعا كوڭىل ٴبولۋدى، قامقورلىق جاساۋدى جانە قىزمەت وتەۋدى، باسقارۋدى كۇشەيتىپ، پارتيانىڭ جاڭادان گۇلدەنگەن سالالارداعى ۇندەۋ قۋاتىن، ۇيىستىرۋ قۋاتىن، ىقپال كۇشىن ۇزدىكسىز كۇشەيتەمىز. مۇنان سىرت، بۇقارانى ۇيىستىرۋ، بۇقاراعا قىزمەت وتەۋ قىزمەتىن مىقتى يگەرۋگە كۇش سالىپ، حالىقتىڭ ارىز ـ ارمانىن، حالىقتىڭ ۇسىنىسىن جيناۋ، ەرىكتى قىزمەت وتەۋ قىزمەتىن تىڭعىلىقتى ىستەپ، نەگىزگى ساتىنىڭ باسقارۋدا، قىزمەت وتەۋدە جاڭالىق اشۋىن ىلگەرىلەتىپ، الەۋمەتتىك اۋماق قىزمەتكەرلەرى، قوعامدىق قىزمەت كاسىپتىك دارىندىلارى، ەرىكتىلەر سياقتى قوسىنداردى كۇشەيتىپ قۇرىپ، پارتيا مۇشەلەرى مەن بۇقاراعا قىزمەت وتەۋ ورتالىعىن ويداعىداي قۇرىپ جانە ودان ويداعىداي پايدالانىپ، “انار ٴدانى قىزمەت وتەۋ پۋنكتىنىڭ” بۇقاراعا قىزمەت وتەۋ رولىن ساۋلەلەندىرىپ، ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تابىس سەزىمىن، باقىت سەزىمىن، حاۋىپسىزدىك سەزىمىن ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، بىرگە قۇراتىن، بىرگە باسقاراتىن، بىرگە يگىلىكتەنەتىن جالىندى جاعداي قالىپتاستىرامىز.
جۋىق جىلداردان بەرى سوتسياليستىك بازار شارۋاشىلىعىنىڭ ۇزدىكسىز دامۋىنا ىلەسە، قىرۋار جاڭا ەكونوميكالىق ۇيىمدار، جاڭا قوعامدىق ۇيىمدار، ت. ب ۇزدىكسىز جارىققا شىعىپ، ەكونوميكا مەن قوعامدا ماڭىزدى رول اتقاردى. وسىنداي جاعدايدا، بۇكىل شينجياڭنىڭ جەر ـ جەرى جاڭا گۇلدەنگەن سالالارداعى قوعامدىق قىزمەتتەردى كۇشەيتۋدىڭ ٴونىمدى جولىن بەلسەنە قاراستىرىپ، پارتيا ۇيىمدارىنىڭ جانە قىزمەتتەرىنىڭ ناقتى، ٴونىمدى قامتۋىن ۇزدىكسىز كەڭەيتىپ، جالپىلىق مەنشىككە جاتپايتىن كاسىپورىنداردىڭ پارتيا قۇرىلىسى قىزمەتىن ۇزدىكسىز ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتتى.
بيىل جىل باسىندا شينجياڭ كۇنلۇن ساپالى ەكولوگيالىق اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ شەكتى سەرىكتەستىگى حوتان اۋدانى جاڭارىق اۋىلىندا قىسقىش شايان ٴوسىرىپ، ەكونوميكالىق ونىمدىلىككە قول جەتكىزىپ، بۇقارانىڭ كىرىسىنىڭ ارتتىرۋىن جەبەۋمەن بىرگە، سورتاڭ جەردەن پايدالانۋعا دا جاڭا وي جەلىس ازىرلەدى. “پارتيا قۇرىلىسى شىنايى ىستەلسە وندىرگىش كۇش بولادى، كۇشەيسە باسەكەلىك قۋات بولادى، ەگجەي ـ تەگجەيلى ىستەلسە ۇيىستىرۋ كۇشى بولادى”. وسى سەرىكتەستىكتىڭ القا باستىعى ۋاڭ حۇي بىلاي دەدى: پارتيا قۇرىلىسىنىڭ جەتەكشىلىك رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، سەرىكتەستىكتىڭ قوعامدىق دامۋداعى ورنىن اناعۇرلىم ٴدال تاۋىپ، قوعامدىق جاۋاپكەرشىلىكتى اناعۇرلىم بەلسەنە ارقالاپ، بۇقارانىڭ جاقىن ماڭدا، سول جەردە جۇمىستانۋىن جەبەۋ، اۋىل ـ قىستاقتىڭ گۇلدەنۋىن ىلگەرىلەتۋ سياقتى جاقتاردا جاڭا جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ، جاڭا ىسكەرلىك كورسەتەمىز.
باسقارۋعا كۇش سالۋدا الەۋمەتتىك اۋماقتار الدا ٴجۇردى. “باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ قوعامدىق قىزمەت جونىندەگى ماڭىزدى نۇسقاۋى ماعان قوعامدىق باسقارۋ مەن قىزمەت وتەۋ ٴتۇيىنىن نەگىزگى ساتىعا ويىستىرۋدى شىنايى ىلگەرىلەتكەندە عانا، بۇقارانىڭ تابىس سەزىمىن اناعۇرلىم ارتتىرۋعا بولاتىندىعىن اناعۇرلىم تەرەڭ ۇعىندىردى”، ـ دەدى شاۋەشەك قالاسى حىپيڭ ٴمالىسى يىڭپان الەۋمەتتىك اۋماعى پارتيا باس ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى ليۋ دىشىڭ.
(جالعاسى 3 ـ بەتتە)
(باسى 1 ـ بەتتە)
جۋىق جىلداردان بەرى شاۋەشەك قالاسى حىپيڭ ٴمالىسى يىڭپان الەۋمەتتىك اۋماعى “سىرتقا شىعارۋ” ارقىلى كوز اياسىن كەڭەيتۋ، “ۇيرەنىپ كەلۋدى” كادەگە جاراتىپ قولدانۋ ٴتاسىلى ارقىلى سيفرلانعان، ٴبىر بەكەتتىك قىزمەت وتەۋ جونىندە ىزدەنىس جاساپ، جاڭالىق اشىپ، بىرگە قۇراتىن، بىرگە باسقاراتىن، بىرگە يگىلىكتەنەتىن تاماشا جاعداي قالىپتاستىردى. “ٴبىز تۇرعىنداردىڭ قاجەتىن بەتالىس ەتىپ، قىزمەت ادىسىندە ىلگەرىلەي جاڭالىق اشىپ، قىزمەت وتەۋ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، كوپ جاقتىڭ كۇشىن ۇيىستىرىپ، قورشاعان ورتانى ساپالىلاندىرۋ، السىزدەردى سۇيەپ، قيىنشىلىعى بارلارعا كومەكتەسۋ، داۋ ـ شارلاردى جاراستىرۋ سياقتى جاقتارداعى قيىن، بوگەتتى ماسەلەلەردى كۇش سالا شەشىپ، الەۋمەتتىك اۋماقتى ‘ۇيىمى كۇش ـ قۋاتقا تولى، قىزمەت وتەۋدى توقتاتپايتىن’ باقىتتى مەكەن ەتىپ قۇرىپ شىعامىز”، ـ دەدى ليۋ دىشىڭ.
قوعامدىق قىزمەت ــ جۇيەلى ينجەنەريا، ول كوپ جاقتىڭ سايكەسىپ، ٴبىر نيەتپەن سەلبەسىپ، قوعامدىق قىزمەتتى ويداعىداي ىستەۋدىڭ قۋاتتى بىرىككەن كۇشىن قالىپتاستىرۋدى قاجەت ەتەدى. شينجياڭ ٴورت ٴسوندىرۋ، ورتتەن ساقتانۋ، قۇتقارۋ ـ كومەكتەسۋ باس اترەتى ورتتەن ساقتانۋدى باقىلاۋ باسقارماسىنىڭ باستىعى جين يۇيشياڭ مىنالاردى ٴبىلدىردى: بەلسەندى، ىرىقتى تۇردە ىسكەرلىك كورسەتىپ، قوعامدىق قىزمەت تاراۋلارىمەن بايلانىستى، سايكەسۋدى كۇشەيتىپ، ٴورت ٴسوندىرۋ، ورتتەن ساقتانۋ حاۋىپسىزدىگى ۇگىت تاربيە قىزمەتىن الەۋمەتتىك اۋماق قىزمەتىنە ٴسىڭىرىپ، بۇقارانىڭ ٴورت ٴسوندىرۋ، ورتتەن ساقتانۋ حاۋىپسىزدىگى تانىمى مەن ٴورت ٴسوندىرۋ، ورتتەن ساقتانۋ حاۋىپسىزدىگىندەگى كومەسكى كىناراتتاردى ٴوزى تەكسەرۋ، ٴوزى تۇزەتۋ قابىلەتىن كۇشەيتىپ، ٴورت ٴسوندىرۋ، ورتتەن ساقتانۋ ۇگىت تاربيەسىنىڭ ٴورىسىن كەڭەيتىپ، “ٴورت ٴسوندىرۋ، ورتتەن ساقتانۋدا حالىق ٴۇشىن قىزمەت وتەۋدىڭ ‘ەڭ سوڭعى ٴبىر مەترىن’ ونان ارى جالعاستىرامىز”.
(ٴتىلشى ليۋ شياڭ، قاتىناسقان تىلشىلەر گو ليڭ، ٴرايدا، ٴپاريزات ابدۇل، جازيرا نەسىپبەك)
( «شينجياڭ گازەتىنەن» الىندى)