□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى
ورتالىقتىڭ سەگىز ٴتۇرلى بەلگىلەمەسىنىڭ رۋحىن ىشكەرىلەي دايەكتىلەندىرۋ ۇيرەنۋ تاربيەسى ورىستەتىلگەننەن بەرى، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم نازاردى نەگىزگى تاقىرىپقا شوعىرلاندىرىپ، دەن قويا جوسپارلاپ، تىڭعىلىقتى ورنالاستىرىپ، جەر ـ جەردى، تاراۋلاردى، ورىنداردى جانە قالىڭ پارتيا مۇشەلەرىن، كادرلاردى باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ پارتيانىڭ ستيل قۇرىلىسىن كۇشەيتۋ جونىندەگى ماڭىزدى بايىمداۋلارىنىڭ جانە ورتالىقتىڭ سەگىز ٴتۇرلى بەلگىلەمەسىنىڭ جانە ونى اتقارۋدىڭ ەگجەي ـ تەگجەيلى ەرەجەسىنىڭ رۋحىن ىشكەرىلەي ۇيرەنۋگە، ۇعىنۋعا جەتەكتەپ، وزەكتى قىزمەتپەن تىعىز ۇشتاستىرىپ، دەرەۋ ۇيرەنىپ، تەكسەرىپ، تۇزەتىپ، ۇيرەنۋ تاربيەسىنىڭ ارەكەتتە ايگىلەنۋىن، ونىمدىلىك كورسەتۋىن ىلگەرىلەتتى.
اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم ۇيرەنۋ تاربيەسىن ورىستەتۋدى “ەكىنى تۇراقتاندىرۋدى” تاباندىلىقپەن قولداۋدىڭ، “ەكىنى قورعاۋدى” باتىل ورىنداۋدىڭ ٴىس جۇزىندىك ارەكەتى ەتۋگە تاباندى بولىپ، ۇيرەنۋ تاربيەسىن اتقارۋ جوباسىن جاساپ، 16 تارماقتى قىزمەت شاراسىن اشالاپ ورتاعا قويدى. ورتالىق ايقىنداعان 11 جاقتاعى كورنەكتى ماسەلە نەگىزىندە بۇقارانىڭ اڭىسى كورنەكتى بولعان بازار ٴتارتىبى مەن شارۋاشىلىق ـ ساۋدا ورتاسىنا ىقپال جاساۋ سياقتى جاقتارداعى ماسەلەلەردى شوعىرلى رەتتەۋ ـ وڭاۋدىڭ ٴتۇيىندى مازمۇنىنا ەنگىزىپ، شوعىرلى رەتتەۋ ـ وڭاۋ قىزمەتىن ورنىقتى، ٴتارتىپتى ىلگەرىلەتتى.
جوعارى ارقىلى تومەنگە جەتەكشىلىك ەتىپ، ۇيرەنۋدى، تەكسەرۋدى، تۇزەتۋدى ٴبىر تۇلعالى ىلگەرىلەتتى. اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم نازاريا ۇيرەنۋ وزەكتى گرۋپپاسى ارناۋلى تاقىرىپتىق ۇيرەنۋ ٴماجىلىسىن اشىپ، پارتكومداعى نەگىزگى جاۋاپتى جولداستار باستاماشىلدىقپەن ٴسوز سويلەدى، باسقا تۇراقتى مۇشە جولداستار اسەرلەرى جونىندە جەكە ـ جەكە اۋىس ـ كۇيىس جاسادى. تۇتاس رايونداعى ٴار دارەجەلى پارتكومدار (پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسى) ٴبىرقانشا ارناۋلى تاقىرىپ شىعارىپ، ۇيرەنۋدى، زەرتتەۋ ـ تالقىلاۋدى مۇقيات ورىستەتتى. سونىمەن قاتار اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم تۇتاس رايونداعى ٴار دارەجەلى باسشىلىق ورگاندارىن جانە باسشى كادرلاردى ورتالىقتىڭ سەگىز ٴتۇرلى بەلگىلەمەسىنىڭ جانە ونى اتقارۋدىڭ ەگجەي ـ تەگجەيلى ەرەجەسىنىڭ رۋحىنا تۋرالانىپ، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ قىزمەت تالابىنا جانە ٴتارتىپ تەكسەرۋ، باقىلاۋ ـ تەكسەرۋ، شارلاۋ، شارلاپ تەكسەرۋ سياقتى قاتىستى جولدار ارقىلى بايقالعان ماسەلەلەرگە تۋرالانىپ، ىشكەرىلەي تەكسەرىپ ورتاعا سالۋعا، ىرىقتىلىقپەن رەتتەپ ـ تۇزەتۋگە قۋزادى، جەر ـ جەردى، تاراۋلاردى، ورىنداردى كىشكەنە ىستەن باستاپ كىرىسىپ، تەبىندى كۇشەيتىپ، شوعىرلى قامال الىپ، رەتتەۋ ـ تۇزەتۋدى قاتاڭ يگەرىپ، ٴار ۇلت بۇقاراسىنا ۇيرەنۋ تاربيەسى جەتكىزگەن ناقتى جەتىستىكتى شىن مانىندە سەزىندىرۋگە قۋزادى.
اۆتونوميالى رايوندىق جوعارى حالىق سوتى مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسى كەڭەيتىلگەن ٴماجىلىس جانە پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسى نازاريا ۇيرەنۋ وزەكتى گرۋپپاسىنىڭ ۇيرەنۋ ٴماجىلىسىن اشىپ، توپتىق ۇيرەنۋدى مۇقيات ورىستەتىپ، بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: پارتيا مۇشەلەرى مەن كادر ـ ساقشىلاردى ستيل قۇرىلىسىنىڭ ۇزاق ۋاقىتتىلىعىن، كۇردەلىلىگىن جانە جاپالىلىعىن تەرەڭ تانىپ، قاتاڭ ولشەممەن، قاتاڭ تالاپپەن ٴوزىن قاتاڭ، شىنايى تەكسەرىپ، ٴادىليا ستيلىنىڭ ۇزدىكسىز جاقسارۋىن ىلگەرىلەتۋگە تاربيەلەۋ، جەتەكتەۋ كەرەك. تياناقتى ىستەگەنىن ساياسي جاقتان قاراپ، ۇقىپتى بولۋىن زاڭمەن باسقارۋ جاعىنان ٴبىتىرىپ، “ارىز ـ شاعىمدى مەن ايتقان بولسام” دەگەن تانىممەن ٴاربىر دەلونى ويداعىداي قاراپ، ٴاربىر ٴىستى ويداعىداي ىستەپ، تاماشا ستيلدى كۇشتى جاۋىنگەرلىك كۇشكە، قوزعاۋشى كۇشكە، ۇيىستىرۋ كۇشىنە اينالدىرىپ، قاتاڭ، ٴادىل ٴادىليانىڭ جاڭا جەتىستىگىمەن جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ شينجياڭ امالياتىنا ٴتىپتى دە جاقسى تىرەك بولۋ جانە قىزمەت وتەۋ كەرەك.
اۆتونوميالى رايوندىق حالىق پروكۋراتۋراسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسى كەڭەيتىلگەن ٴماجىلىس اشىپ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: نازاريا ۇيرەنۋ وزەكتى گرۋپپاسىنىڭ ۇيرەنۋى، پارتيا ياچەيكاسى ۇيرەنۋى سياقتى فورمالاردى قولدانىپ، قاز ـ قالپىندا ۇيرەنىپ، دەر كەزىندە جەتىسىپ ۇيرەنىپ، جان ـ جاقتى جۇيەلى ۇيرەنىپ، ٴىس جۇزىندىككە بىرلەستىرە ۇيرەنىپ، وزەكتى ٴمانىن، ماڭىزىن تەرەڭ ٴتۇسىنىپ، ۇيرەنۋ تاربيەسى ارقىلى بەرىك پارتيالىلىقتى شىڭداپ، ورتالىقتىڭ سەگىز ٴتۇرلى بەلگىلەمەسىنىڭ رۋحىن كوكەيگە ۇيالاتۋدى، ٴىس ـ ارەكەتتە ايگىلەۋدى ىلگەرىلەتۋ كەرەك. ىقشام دا ناقتى ىستەۋگە تاباندى بولىپ، “قابىلەتتى، ستيلدى جوعارىلاتۋ جىلى” قيمىلىن تۇتقا ەتىپ، ۇيرەنۋ تاربيەسىن ٴتۇرلى تەكسەرۋ قىزمەتىن جوعارى ساپامەن، جوعارى ونىمدىلىكپەن جاقسى ىستەۋمەن ۇشتاستىرىپ، ۇيرەنۋ تاربيەسىنىڭ جەتىستىگىن تەكسەرۋ قىزمەتىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتەتىن ناقتى ونىمدىلىككە شىن مانىندە اينالدىرۋ كەرەك.
اۆتونوميالى رايوندىق باس جۇمىسشى ۇيىمى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسى ۇيرەنۋدى، زەرتتەۋ ـ تالقىلاۋدى مۇقيات ويداعىداي يگەرىپ، پارتيا مۇشەلەرىنىڭ، كادرلاردىڭ ۇيرەنۋ تاربيەسىن ورىستەتۋدىڭ قاجەتتىلىگىن، ماڭىزدىلىعىن، كوكەي تەستىلىگىن تولىق تانۋىنا، يدەيالىق جاقتا سىننان ٴوتىپ، پارتيالىلىق جاقتا شىڭدالۋىنا مۇمكىندىك جاسادى. “شينجياڭ جۇمىسشىلار ۇلكەن يدەيا ـ ساياسي ساباعىنىڭ” رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، زەيىن ـ زەردەنى ۇيىستىرىپ، رۋحتى سومداۋدى كورنەكتىلەندىرىپ، ەڭبەك ەرلەرىنىڭ ۇگىت لەكسياسى، جۇمىسشى ـ قىزمەتكەرلەر ۇلكەن ساباقحاناسى سياقتى فورمالارمەن پارتيانىڭ جاسامپاز نازارياسىنىڭ كاسىپورىندارعا، سەحتارعا، بان ـ گرۋپپالارعا جەتۋىن ىلگەرىلەتىپ، قالىڭ جۇمىسشى ـ قىزمەتكەرلەردى باتىلدىقپەن جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ، ۇلەس قوسىپ ناتيجە شىعارۋعا جىگەرلەندىردى.
ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىستىق پارتكوم ۇيرەنۋ، زەرتتەۋ ـ تالقىلاۋ، ماسەلەنى تەكسەرىپ ورتاعا سالۋ، شوعىرلى رەتتەۋ ـ وڭاۋ، اشىق تاربيەلەۋ قىزمەتتەرىن پارمەندى، ٴتارتىپتى ىلگەرىلەتتى. ۇيرەنۋ تاربيەسىن ورىستەتۋدەگى ٴتۇيىندى قىزمەتتەردى ىلگەرىلەتۋ جوسپارىن اقىلداسىپ جاساپ، ٴتۇيىندى مىندەتتەردى سالالاپ، ناقتىلاندىرىپ، ٴتىزىم ۇلگىسىندە باسقارىپ، نىسانداندىرا ىلگەرىلەتتى. ٴارقايسى نەگىزگى ساتى پارتيا ياچەيكالارى اشىق تاربيەلەۋگە تاباندى بولىپ، بۇقارانىڭ “قاسىنداعى ادام” بولۋ ابزالدىلىعىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، ۇيرەنۋ تاربيەسىن حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋ ـ جاقسارتۋ، نەگىزگى ساتىنى باسقارۋدى كۇشەيتۋ، ەكونوميكانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋ سياقتى وزەكتى قىزمەتپەن ۇشتاستىرىپ، نازاردى ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ شۇعىل، قيىن، ۋايىمداعان، ٴزارۋ ماسەلەلەرىنە شوعىرلاندىرىپ، قيىنشىلىعىن، ارمان ـ تىلەكتەرىن شەشۋگە كومەكتەسىپ، ٴار ۇلت بۇقاراسىنا ۇيرەنۋ تاربيەسى اكەلگەن وزگەرىستى سەزىندىردى.
تارباعاتاي ايماقتىق پارتكوم قالىڭ پارتيا مۇشەلەرىنەن، كادرلاردان ستيل قۇرىلىسىنىڭ جەتىستىگىن جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ ىسكەرلىك كورسەتۋدە، ٴىس تىندىرىپ ناتيجە شىعارۋدا بەينەلەپ، “شىنايى ىستەۋ، باسەكەلەسۋ جىلى” نەگىزگى تاقىرىپتىق قيمىلىن تىڭعىلىقتى ورىستەتىپ، “ارىزدى تاپسىرىپ العان زامان ٴبىتىرۋدى” قىزمەت وتەۋدىڭ ماقساتى ەتىپ، بۇقارانىڭ شۇعىل، قيىن، ۋايىمداعان، ٴزارۋ ماسەلەلەرىن شەشۋدى بار كۇشپەن ىلگەرىلەتىپ، “تارباعاتاي جىلدام ىستەۋ”، “تارباعاتاي ٴبىر تۇتاس ٴبىتىرۋ” سىندى ەكى قىزمەت وتەۋ ماركاسىن جارقىراتۋدى تالاپ ەتتى. سونىمەن قاتار ۇيرەنۋ باۋلۋىن تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتىپ، ايماقتاعى ٴار دارەجەلى پارتكومدار (پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسى) تۇتاس نازاريا ۇيرەنۋ وزەكتى گرۋپپاسىنىڭ ارناۋلى تاقىرىپتىق ۇيرەنۋ ٴماجىلىسىن اشىپ، ىشكەرىلەي ۇيرەنىپ، زەرتتەپ ـ تالقىلاپ، ماسەلەلەردى قاداعالاپ، ساياسي سانالىلىقتى، يدەيا سانالىلىعىن جانە ارەكەت سانالىلىعىن كۇشەيتتى. ايماقتىق، اۋداندىق پارتيا مەكتەبى 16 كەزەك ٴتۇرلى باۋلۋ كۋرسىن اشىپ، ۇيرەنۋ تاربيەسىنىڭ ىشكەرىلەۋىن، ناقتىلانۋىن، كوكەيگە ۇيالاۋىن ىلگەرىلەتتى.
بايىنعولين موڭعۇل اۆتونوميالى وبلىستىق پارتكوم ۇيرەنۋدى، تەكسەرۋدى، تۇزەتۋدى ٴبىر تۇلعالى ىلگەرىلەتۋگە تاباندى بولىپ، ۇيرەنۋ تاربيەسىن كۇندەلىكتى تۇرمىسقا ەنگىزىپ، ۇدايىلاندىرا مىقتى يگەردى. كىتاپ وقۋ كۋرسىن اشىپ، وبلىستىق پارتكومنىڭ تۇراقتى مۇشە جولداستارى ٴبىر ـ بىردەن پىكىر اۋىستىرىپ ٴسوز سويلەپ، يدەيالىق تانىمدى تەرەڭدەتىپ، ساقتالعان ماسەلەلەردى قاداعالاپ، ٴار دارەجەلى پارتيا ۇيىمدارىنىڭ ٴبىر جاعىنان ۇيرەنىپ، ٴبىر جاعىنان سالىستىرىپ، ٴبىر جاعىنان قاداعالاپ، ٴبىر جاعىنان رەتتەپ ـ تۇزەتۋىنە ۇلگى بولدى، جەتەكتەدى. پارتيا مۇشەلەرىن، كادرلاردى تاربيەلەۋگە، ٴار ۇلت بۇقاراسىن پايداعا كەنەلتۋگە تاباندى بولىپ، قالا قۇبىر تورىن وزگەرتۋ ـ جاڭالاۋ، حالىققا قولايلى قىزمەت وتەۋ سياقتى كىشكەنە ىستەردەن باستاپ كۇش سالىپ، بۇقارانىڭ اڭىسى كۇشتى بولعان ماسەلەلەردى تەكسەرىپ ورتاعا سالىپ، تاراۋلار تىعىز سەلبەسىپ، شوعىرلى قامال الىپ، جىلدام ىلگەرىلەتىپ، بوگەتتەردى، قيىن تۇيىندەردى، كەسىرلى تۇيىندەردى ۇزدىكسىز جويىپ، ۇيرەنۋدىڭ ساپالى، تەكسەرۋدىڭ پارمەندى، تۇزەتۋدىڭ ٴونىمدى بولۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتىپ، بۇقاراعا سەزىندىردى، يگىلىكتەندىردى.
(ٴتىلشى جاڭ يانفاڭ، قاتىناسقان تىلشىلەر سۇڭ ۋيگو، دۋ جيانحۇي، ٴرايدا)
(«شينجياڭ گازەتىنەن» الىندى)